illustraties


studiebeelden


het onuitspreekbare gevisualiseerd


juni 2017


een collectie studiebeelden, een zoektocht naar autonomie


“Je kleurt zo binnen de lijntjes”, zei de docent filosofie aan het einde van het tweede academische jaar. “Weet je waarom jij dit doet”, vroeg hij vervolgens. Ja, ik wist wel waar dit gedrag vandaan kwam. Tijdens onze koffie vertelde ik hem dat mijn moeder, grootouders en overgrootouders in interneringskampen en werkkampen gevangen zijn gehouden gedurende WOII in Azië. Verder vertelde ik hem dat mijn zus en mij was geleerd om te doen wat er van ons gevraagd werd. Om te voldoen aan de verwachtingen van de, in de ogen van mijn moeder, geldende normen van de buitenwereld. Geen onverwachte bewegingen, geen emoties en zeker geen experimentele vrijheden.

“In jouw antwoord ligt de oplossing van jouw probleem”, vervolgde de filosoof. “Ga naar de bron en bevrijd jezelf, om zo een goed ontwerper te kunnen worden!” Eenmaal thuis aan mijn eigen koffietafel dacht ik na over dit advies. Opeens zag ik de foto voor mij die stilletjes de familie rondging. De foto die verdrietige ogen en stilte veroorzaakte wanneer mijn familie-
leden ernaar keken. Nadat Amerika hun Little Boy en Fat Man op Hiroshima en Nagasaki hadden geworpen capituleerde het Japanse Keizerrijk. Amerikaanse troepen kwamen het werkkamp binnen waar
mijn grootvader was gedwongen om onder onmenselijke omstandigheden dwangarbeid te verrichten in mijnen. Een Amerikaanse soldaat maakte foto’s van de omstandigheden waaronder hij de krijgsgevangenen aantrof. Op een van deze foto’s stond mijn grootvader met een aantal van zijn medegevangenen. Met niets meer om het lijf dan een lendendoekje aan een touwtje, kon je de ribben tellen van deze oorlogsgetroffenen. Mijn opa werd die dag bevrijd, maar de oorlog zou hem nooit meer verlaten.

De foto van de Amerikaanse soldaat vormde het uitgangspunt van mijn innerlijke zoektocht. Ondanks dat de spanning van de oorlog dagelijks bij ons aan tafel voelbaar was, was het voor mij tot dan toe altijd hun oorlog geweest. Ik had deze onmenselijke periode toch niet zelf meegemaakt? Toen ik de expressie op de gezichten van mijn opa en zijn medegevangenen tot mij door liet dringen realiseerde ik mij dat de onrust, de angst en de hoge gevoeligheid die ik dagelijks ervaar weleens alles met mijn familie-
geschiedenis te maken konden hebben. De expressie op de gezichten van deze mannen liet mij niet meer los. Op dat moment nam ik het besluit om hun gezichten te gaan schilderen.

De eerste pogingen met verf en penseel mislukten. De studiewerken vertolkten niet hetgeen ik van binnen ervoer. Ik besloot om mijn hand-
schrift te ontwrichten. Na wat kleine testjes besloot ik de portretten te schilderen met een tandenborstel en droge verf. Op deze manier kon ik
in ieder geval niet meer binnen de lijntjes kleuren! Er vlogen klodders uit mijn tandenborstel die op plaatsen terecht kwamen waar zij niet bedoeld waren. Ik kwam erachter dat deze uitschieters een functie hadden.
Zij droegen bij aan de beoogde ruwheid, aan een goede weergave van de onmenselijkheid die de geportretteerden hadden doorstaan. Ook gaven deze klodders mij het gevoel dat ik het niet fout kon doen. Zij verschaften mij de vrijheid om de spanning en het perfectionisme in mij los te laten.
Zij gaven mij de kracht om mijn emoties te laten stromen.

Met zes kleine intieme portretten kwam ik het atelier binnen van de academie. De docent beeld was enorm enthousiast. “Maar als je dit in
het klein kunt dan kun je het ook in het groot.” Hij trok mij mee naar de academiewinkel en bestelde het grootste formaat aanwezige papier.
Even later liepen wij het atelier in met rollen papier van anderhalve meter breed en tien meter lang. De koppen van ouderwetse afwasborstels vormden voor mij uitvergrote tandenborstels. De droge verf bleef.

Een paar dagen later had ik het atelier afgehuurd. ’s Morgens in alle vroegte hing ik het eerste grote vel tegen de muur. Anderhalf bij tweeëneenhalve meter. Een oude tafel diende als steiger. Opeens werd
er op de deur geklopt. “Wij gaan over vijftien minuten sluiten”, zei de dienstdoende portier. Hij had mij uit een intens lange roes gehaald. In een doorweekt T-shirt keek ik om mij heen. Vijf grote uitgemergelde koppen keken mij aan. Ik wist dat ik ze had geschilderd, maar ik had geen idee waar zij vandaan kwamen.

In de weken erna werd ik mij steeds meer bewust waarom sommige krantenkoppen of berichten in het acht uur journaal voor mij onverteer-
baar waren. Sommige koppen achtervolgden mij weken tot ik besloot ze van mij af te schilderden. Zo kregen de executiefeestjes in de Saydnaya gevangenis in Syrië en de recent ontdekte massagraven in Congo onder mijn handen vorm. Voor het eerst was ik in staat om het onuitspreekbare in mij te visualiseren.


bronnen:

Lindijer, K.,
“Congo: Executie VN-onderzoekers vestigt aandacht op vergeten massamoorden”,
NRC Handelsblad, Naïrobi,
26 april 2017.

Van Straaten, F.,
“Rapport Amnesty International: Executiefeesten in gevangenis Syrië”
NRC Handelsblad, Amsterdam,
7 februari 2017.


De website dreasevers.nl is te zien op tablet, laptop of desktop.

Wilt u contact opnemen met André Evers dan kan dit via:
+31641480058
info@dreasevers.nl